De Amerikaanse geschiedenis van het Mundaneum: een archivale zwerftocht van Brussel tot Stanford – Californië!
Onlangs kwamen in de bibliotheek van de prestigieuze Stanford universiteit (Californië, USA) onontgonnen archiefstukken aan het licht die bij de archivarissen van het Mundaneum een belletje deden rinkelen... Het Hoover Instiuut (Stanford, Californië) blijkt in het bezit te zijn van delen van het archief van de door Paul Otlet en Henri La Fontaine opgerichte Union des Associations internationales die aansluiten bij wat in het Mundaneum te Mons bewaard wordt.
Bij zijn recent onderzoek in Stanford trok de Gentse wetenschapper Christophe Verbruggen (Universiteit Gent), expert in digital humanities en coördinator van het platform TIC-Belgium waar ook het Mundaneum aan deelneemt, de aandacht van onze archivarissen op tot heden ongekende bronnen. Het gaat om literaire en iconografische getuigenissen die iets bijbrengen aan het historisch erfgoed van het Mundaneum en zijn omzwervingen tijdens de Tweede Wereldoorlog. De stukken betreffen in hoofdzaak de Union of International Associations, in 1907 te Brussel opgericht door Paul Otlet en Henri La Fontaine.
Hoe zijn die archiefstukken terechtgekomen in een zo ver afgelegen universiteit? Het mysterie werd mede uitgeklaard door het diepgaande onderzoek van Madeleine Herren[1] de directrice van het Institut Européen van de Universiteit van Basel. Het antwoord is ook deels te vinden in de introductie van de biografie van Paul Otlet door Amerikaans journalist Alex Wrightin zijn boek Cataloging the world.
Madeleine Herren leert ons dat de Deutsche Kongress-Zentrale (DKZ) wier opdracht het was de overal in Europa door het Derde Rijk in beslag genomen documenten te behandelen, archieven vanuit Brussel en Parijs naar Duitsland meegenomen heeft. Zo werd meer dan 50 ton registers en boeken afgevoerd en in 1941 ondergebracht in de bibliotheek van de DKZ in Berlijn. In oktober 1943 wordt DKZ opgedoekt en verdwijnt elk spoor van deze archieven ... tot ze bij het einde van de oorlog opduiken in rapporten van het Amerikaans
e leger.
De stukken komen opnieuw boven water in 1947 dankzij een Europese missie uitgevoerd door de Amerikanen en waarbij het Hoover Instituut van de Stanford universiteit in Californië betrokken wordt. Het Instituut ontfermt zich over de stukken die betrekking hebben op de oorlog, de revolutie en de vrede.
Deze archiefstukken die gelinkt zijn aan het Mundaneum konden opgespoord worden dankzij het project Online archive of California een virtuele bibliotheek die alle gedigitaliseerde archieven van de University of California bevat. Met een simpele online zoekopdracht op de woorden “la fontaine” of “otlet” kan men nu zien dat een deel van het erfgoed van de stichters van het Mundaneum bewaard wordt in Californië, in Stanford!
Deze episode uit het leven van het Mundaneum wijst nogmaals op het internationale gehalte van de in Mons bewaarde archieven en getuigt van de levendige belangstelling van het academische netwerk hieromtrent.[1] Herren Madeleine, “Outwardly . . . an Innocuous Conference Authority’: National Socialism and the Logistics of International Information Management”, in “German History”, vol. 20, no. 1, trans. from German by Richard Deveson, 2002, pp. 67-92.
